Tegoroczny, XI. Festiwal OKO Nigdy Nie Śpi
powraca do marzenia o experymencie
– zdarzenia zawieszonego w pół skoku
pomiędzy tym, co wiemy i co sprawdzone
– a tym co, być może, wciąż jest możliwe. 

Przywołany w tytule Festiwalu termin odnosi się do potężnej tradycji sztuki nowoczesnej. Co więcej, jako jeden z nielicznych wciąż pozostaje od ponad stu lat otwarty i aktualny w kolejnych generacjach, pomimo zmieniających się form i kontekstów działania sztuki.

Jako osobna niemal dyscyplina, eksperyment zadomowił się w sztuce w okresie na dobre w okresie powojennym. Prawdziwą karierę w języku sztuki zrobił dopiero w latach 60. i 70. a więc w czasach neoawangardy i postawangardy. Powiązanie działania twórczego z ryzykiem i przeniesienie ciężaru aktu artystycznego z rezultatu na proces, a nawet samą koncepcję dzieła, było wynalazkiem pierwszej awangardy. Wczesnych artystycznych eksperymentów nie określano jednak jeszcze jako takie. Dopiero rewolucja edukacyjna i kariera nauk przyrodniczych i ścisłych w połączeniu z eksplozją mediów masowych utorowały słownikowi eksperymentu miejsce w, elitarnym wówczas, dyskursie publicznym, w dodatku od razu w wydaniu powiązanym z autorytetem wiedzy.  

Paradoksalnie, sztuka postakademicka od razu pragnęła zbliżenia z rzeczywistością, chciała wchłaniać prawdziwe dźwięki tła, zburzyć hierarchię i wartościujące rozróżnienia pomiędzy obrazami. Stąd związki awangardy z rewolucyjnymi utopiami społecznymi. Inna odmiana sztuki awangardowej orbitowała wokół dekadencji, przestrzeni krytycznie odnoszącej się do  skazanych na porażkę, jak później się okazało, strategii związanych z kwestionowaniem symbolicznych (a nawet modernizacyjnych) porządków władzy. 

Tyle wstępu.

OKO Nigdy Nie Śpi to wszak wydarzenie, które z tradycją obchodzi się raczej eksperymentalnie niż spekulatywnie.
Od kumulatywnych wartości, takich jak analiza i wiedza, woli niepowtarzalne wypróbowywanie i zanurzeniowe doświadczanie.

W tym roku bydgoskie OKO będzie połączone z UCHEM, kładąc główny akcent na eksperyment w obszarze dźwięku. Temat jego XI. edycji nawiązuje nie tylko do tradycji Chóru Czarnego Karła (Fundacja Czarny Karzeł jest organizatorem Festiwalu), ale też emergentnie wynika z rozproszonych inspiracji i pojedynczych spotkań/sytuacji pomiędzy twórcami zaproszonymi do tegorocznego wydarzenia. Bydgoszcz, miasto znane z wkładu w historię muzyki awangardowej i alternatywnej, ma silną tradycję interdyscyplinarnych działań wykorzystujących synestezję pomiędzy sensorium wizualnym i audialnym, żeby wymienić tylko obchodzący niedawno swoje trzydziestolecie klub Mózg. 

Do stworzenia aż dwóch scen festiwalowych zaproszony został przez organizatorów ponownie Robert Kuśmirowski. Artysta nazywany “wielkim fałszerzem rzeczywistości” od wielu lat zafascynowany jest dźwiękiem. Jednym z jego najnowszych autorskich przedsięwzięć jest łączące dźwięk i obraz, Phonomatic Studio, które powstaje w Lublinie. Dla Festiwalu Kuśmirowski tworzy dwie równoległe, przeglądające się w sobie przestrzenie. 

Pierwsza, performatywna, zlokalizowana będzie w klubie Mózg, Fabryce Rzeźb Gadających Ze Sobą. Złożą się na nią zaaranżowane na potrzeby wydarzenia pojedyncze studia dźwiękowe dla zaproszonych twórców i otaczający je obóz festiwalowy. W kultowych przestrzeniach bydgoskiej kolebki jassu na zaproszenie Kuśmirowskiego powstanie również festiwalowa scena alternatywna. Zaprezentuje ona między innymi projekt poznańskiego twórcy Radosława (Radara) Włodarskiego. Artysta znany jest z unikalnej techniki, bazującej na cięciu i sklejaniu taśm kaset magnetycznych oraz prezentowaniu jej efektów podczas ekscentrycznych koncertów. Wraz z nim na mózgowej scenie wystąpi dadaistyczny protagonista rodzimej sceny elektro WET MAN. 

Drugim projektem festiwalowym Roberta Kuśmirowego jest wystawa w Galerii Miejskiej bwa, której głównymi bohaterami będą rozmaite, niezwykłe obiekty interpretujące materię rzeczywistości i zmieniające ją w dźwięk. Kontekst współczesnych wydarzeń sprawia, że nie zabraknie na niej urządzeń o przeznaczeniu medycznym i militarnym. Przerzucą one konceptualny pomost między geopolityką lat 70. XX w. i 20. XXI. Autorami prac i obiektów prezentowanych na wystawie będą sam Kuśmirowski oraz osoby zaproszone przez artystę, między innymi Jarosław Lustych, Marek Chlanda i Anna Zaradny.

Gościnną bazą i kwaterą główną festiwalowych gości OKA 2024 będzie pałac w Myślęcinku. Tu też odbędzie się otwarcie imprezy a w jego ramach intrygujący koncert “Muzyka dla Koni” w wykonaniu wybitnego klarnecisty yassowego Jerzego Mazzolla oraz Piotra Różyckiego grającego na oryginalnych organach Hammonda. Tu też przez cały czas trwania festiwalu działać będzie zaimprowizowany Nocny Bar OKA, miejsce nostalgicznych spotkań przyjaciół festiwalu, szczególnie tych nieobecnych. 

Z Myślęcinka rozbiegać będą się miejskie ścieżki festiwalowe, wiodące do wielu niedostępnych na co dzień bydgoskich miejsc i obiektów. Jednym z nich jest tzw. “Pałacyk”, czyli pustostan dawnej odlewni żelaza, innymi, prywatne bydgoskie mieszkania. W jednym z nich zlokalizowane będą twórcze pobyty-rezydencje dla artystek i artystów. W “mieszkaniu w wieży” będącej architektoniczną “wartością dodaną” do lokalu, przez cały czas trwania festiwalu trwać będzie podwójna rezydencja Marka Chlandy z Markiem Chołoniewskim. Elżbieta Jeznach wraz z Nicolasem Goussoffem poprowadzi tu cztery dni prób otwartych z udziałem osób, które zechcą pracować nad spektaklem “Niespodzianki chwili obecnej”. Gotowy spektakl zaprezentowany zostanie dopiero podczas przyszłorocznego Festiwalu OKO, jednak tegoroczna publiczność będzie mogła uczestniczyć w przygotowaniach już w tym roku, biorąc udział w warsztatach m.in. sound-paintingu.

W innych prywatnych przestrzeniach oddanych do dyspozycji Festiwalu już dziś powstają prace dla tegorocznego Oka. Jednym z projektów o takiej proweniencji jest “Laboratorium uniesień” czyli działanie z roślinnością Palmiarni pałacu w Myślęcinku, którego autorkami są Justyna Juga, Anna Ajtner oraz Iwona Adamczewska.

Niespodzianką Festiwalu będzie zorganizowany w bydgoskim Multikinie pokaz krótkiego metrażu “Joko” w reżyserii Izy Plucińskiej, który został nagrodzony m.in. Złotym Smokiem na Krakowskim Festiwalu Filmowym oraz Srebrnym Niedźwiedziem na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. Film zrealizowany został na podstawie dramatu Rolanda Topora. To jak opowiadają autorzy: “groteskowa wizja odwiecznego wyzysku i dominacji człowieka nad człowiekiem, pełna absurdalnego humoru i makabry.”

Gośćmi festiwalu będą również Anda Rottenberg, Paweł Passini i Marcin Sudziński (Złodzieje Miodu) oraz ekscentryczny twórca horrorów Andrzej Kaliski.